Heb je ooit naar een goocheltruc gekeken en gezworen dat je de munt in de linkerhand zag verdwijnen, terwijl hij in werkelijkheid in de rechterzak zat? Of ken je die beroemde tekening waarin je de ene keer een eend ziet en de andere keer een konijn? Het lijkt alsof er iets bovennatuurlijks aan de hand is, maar het is eigenlijk pure neurologie. Je brein is een meesterlijke verhalenverteller die gaten in je waarneming razendsnel opvult met aannames. Op de werkvloer gebeurt precies hetzelfde. We denken vaak dat we objectief observeren wat er tijdens een vergadering gebeurt, maar in werkelijkheid kijken we allemaal door onze eigen, unieke bril. Deze 'mentale illusies' kunnen voor flinke misverstanden zorgen, maar ze bieden ook een onverwachte kans. Als je begrijpt hoe perceptie werkt, kun je de samenwerking in je team op een verbluffende manier transformeren.
Je brein houdt je voor de gek (en dat is prima)
Laten we eerlijk zijn: de werkelijkheid is complex. Er komen elke seconde miljoenen prikkels op ons af. Om niet compleet overprikkeld te raken, filtert ons brein die informatie. We zien wat we verwachten te zien en negeren wat niet in ons straatje past. Dit fenomeen heet confirmation bias.
Stel je een visuele illusie voor, zoals de 'Kanizsa-driehoek'. Je ziet duidelijke witte contouren van een driehoek, terwijl die lijnen er in werkelijkheid helemaal niet staan. Je hersenen maken het plaatje compleet op basis van eerdere ervaringen.
In een team werkt dit precies zo. Als jij ervan overtuigd bent dat die ene collega, laten we hem Mark noemen, altijd te laat is met zijn input, dan zal je brein elk moment dat Mark iets later inlevert uitvergroten. De keren dat hij wel op tijd was? Die vallen weg tegen de achtergrond, net als de ontbrekende lijnen van de driehoek. Je creëert je eigen realiteit, en voor je het weet reageer je niet op Mark, maar op je illusie van Mark. Een training teambuilding helpt teams dit soort denkpatronen te herkennen en te doorbreken.
Van misverstand naar meesterwerk
Het besef dat jouw waarheid niet dé waarheid is, kan in het begin een beetje desoriënterend zijn. Maar hier begint het echte wonder. Zodra je herkent dat iedereen in je team naar een andere 'tekening' kijkt, ontstaat er ruimte voor nieuwsgierigheid in plaats van oordeel.
Wanneer collega’s vastlopen in een discussie, is dat vaak omdat ze naar dezelfde situatie kijken maar een compleet ander plaatje zien. De een ziet een groot risico (de eend), de ander ziet een spannende kans (het konijn). In plaats van te vechten over wie er gelijk heeft, kun je deze verschillende perspectieven gebruiken om een completer beeld te krijgen. Een team dat beide kanten van de medaille ziet, neemt betere beslissingen en is creatiever.
Bewustwording van deze filters helpt je om:
- Beter te luisteren: Je luistert niet om te reageren, maar om te begrijpen welk plaatje de ander ziet.
- Frustratie te verminderen: Je snapt dat 'tegenwerking' vaak gewoon een ander perspectief is.
- Ideeën te verrijken: Twee verschillende illusies samen kunnen leiden tot één briljante oplossing.
Toverspreuken voor je team: 3 praktische oefeningen
Hoe doorbreek je die mentale illusies in de praktijk? Je hoeft geen professionele illusionist te zijn om de perceptie van je team te verruimen. Probeer deze drie oefeningen tijdens je volgende sessie.
1. De 'Wat zie jij?'-warming-up
Begin een vergadering eens met een letterlijke visuele illusie. Projecteer een afbeelding zoals de vaas die ook twee gezichten vormt (de Rubin-vaas) op het scherm.
- Vraag teamleden direct te roepen wat ze zien.
- Vraag daarna wie het andere beeld kan ontdekken en hoe lang dat duurde.
- De les: Gebruik dit als bruggetje. Zeg: "Vandaag gaan we een complex probleem bespreken. Laten we onthouden dat als Piet een vaas ziet en Marie twee gezichten, jullie allebei gelijk kunnen hebben."
2. De perspectief-wissel
Loopt een discussie vast? Stop de tijd en doe een geforceerde perspectief-wissel.
- Vraag de voorstanders van een idee om drie minuten lang gepassioneerd te beargumenteren waarom het idee slecht is.
- Vraag de tegenstanders om drie minuten lang te pleiten waarom het idee geweldig is.
- Het dwingt het brein om uit de groef van de eigen aannames te springen en door de bril van de ander te kijken. Vaak leidt dit tot lachen, ontspanning en uiteindelijk tot meer begrip.
3. De 'Check je aannames'-ronde
Miscommunicatie ontstaat vaak door interpretatie van toon of tekst. Bijvoorbeeld: iemand stuurt een kort mailtje en jij denkt: "Oei, hij is boos."
- Introduceer de regel dat je aannames mag checken zonder oordeel.
- Gebruik de zin: "Ik merk dat ik het verhaal aan mezelf vertel dat..."
- Bijvoorbeeld: "Ik merk dat ik mezelf vertel dat je stil bent omdat je het niet met me eens bent. Klopt dat?"
- Dit haalt de lading van de illusie af en geeft de ander ruimte om de werkelijkheid toe lichten ("Nee hoor, ik ben gewoon diep aan het nadenken!").
De kracht van samenwerking
Illusies laten ons zien dat onze blik op de wereld beperkt is. Dat klinkt misschien als een zwakte, maar in een team is het juist een kracht. Jullie zijn er voor elkaar om de blinde vlekken in te vullen. Waar jouw waarneming stopt, begint die van je collega.
Door met een knipoog naar je eigen aannames te kijken en open te staan voor het perspectief van een ander, creëer je een teamcultuur waarin iedereen zich gezien voelt. En dat is geen illusie, dat is het recept voor een ijzersterke samenwerking. Een teambuilding workshop kan deze houding versterken, zeker wanneer inzichten ondersteund worden door een inspirerende spreker die deze thema’s tot leven brengt.
